جمشيد برزگر

	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در سال های اخير تنها در هيئت يک نيروی نظامی در جامعه و ساختار قدرت در جمهوری اسلامی ظاهر نشده است

به گفته کاظم وزيری هامانه، وزير نفت و يحيی رحيم صفوی، فرمانده کل سپاه پاسداران، قرارداد يک ميليارد و 300 ميليون دلاری احداث خط لوله گاز از منطقه عسلويه به ايرانشهر در استان سيستان و بلوچستان، بدون رعايت قوانين مربوط به برگزاری مناقصه برگزار و اين امتياز به طور ويژه به سپاه داده شده است.

اگرچه اين اولين حضور سپاه پاسداران در حوزه نفت و اقتصاد نيست، اما در پی رويدادهای چند سال گذشته و به ويژه در پی تحولاتی که نتايج نهمين دوره انتخابات رياست جمهوری نقطه اوج آن بود، انعقاد چنين قراردادی هم به دليل مبلغ و هم به دليل نحوه ارايه آن، نشانه ديگری از رشد فزاينده نقش و تاثير سپاه پاسداران در سطوح مختلف است.

حضور اعضای سپاه در سمت های اجرايی و داشتن موقعيت برتر برای به امضای قراردادهای بزرگ اقتصادی، در عمل موجب شده است که سپاه نه تنها يک قدرت نظامی باشد، بلکه به يکی از قطب های تاثير گذار در حوزه های سياست و اقتصاد نيز بدل شود

در سال های اخير، سپاه مجری پروژه های بزرگ ديگری از جمله در زمينه های سد سازی و احداث اتوبان بوده است و در مواردی، تلاش برای اجرای برخی طرح های بزرگ، نظير ساخت فرودگاه و احداث راه آهن با جنجال های بزرگ سياسی همراه شد.

نظر عزت الله يوسفيان عضو کميسيون اقتصادی مجلس در باره قرارداد سپاه و وزارت نفت بدون مناقصه؛ و نيز نظر علی رشيدی اقتصاددان در تهران

مخالفت سپاه با حضور پيمانکاران خارجی، پروژه راه اندازی فرودگاه بين المللی امام خمينی را با دشواری روبه رو ساخت، به گونه ای ادامه فعاليت فرودگاه به دليل حضور مسلحانه نيروهای سپاه ممکن نشد. اما دامنه اقدامات به اين هم محدود نماند و در نهايت اين رويارويی منجر به کنار رفتن احمد خرم، وزير وقت راه و ترابری از کابينه شد.

همه اين رويدادها، در کنار تحولات سياسی ماه های اخير، به معنای آن است که سپاه بيش از هر زمان ديگر بر هسته های قدرت در حوزه های سياسی و اقتصادی تسلط يافته است.

پس از انتخابات رياست جمهوری، طيف گسترده ای از سمت های اجرايی در اختيار اعضای سپاه پاسداران قرار گرفت.

حضور اعضای سپاه در سمت های اجرايی و داشتن موقعيت برتر برای به امضای قراردادهای بزرگ اقتصادی، در عمل موجب شده است که سپاه نه تنها يک قدرت نظامی باشد، بلکه به يکی از قطب های تاثير گذار در حوزه های سياست و اقتصاد نيز بدل شود.

با وجود اين، حتی در زمانی که محافظه کاران و اصولگرايان قوای سه گانه را در اختيار گرفتند، مقاومت هايی برای جلوگيری از تسلط آشکار سپاه بر حوزه نفت، به عنوان شاهرگ حياتی اقتصاد کشور وجود داشت و همين امر، محمود احمدی نژاد را برای انتخاب وزير نفت با دشواری های فراوانی روبه رو کرد، تا آنجا که آقای وزيری هامانه، به عنوان چهارمين کانديدای رييس جمهوری سرانجام توانست بر صندلی وزارت بنشيند.

در يک دهه گذشته و به ويژه در دوران رياست جمهوری محمد خاتمی، سپاه پاسداران با تکيه بر اين اصل که سپاه نهادی محافظ انقلاب و آرمان های آن است و خود را موظف به جلوگيری از انحراف از اين آرمان ها و شعارها می داند، عملا به بازيگری تاثير گذار در پهنه سياست جمهوری اسلامی بدل شد

با اين همه، به نظر می رسد که به رغم همه آن حساسيت ها، سپاه اکنون نه تنها موانع چندانی برای گسترش حضورش در همه حوزه ها پيش روی خود نمی بيند، بلکه به دليل در اختيار گرفتن سمت های اجرايی در وزارتخانه ها و نهادهای حکومتی مختلف، شرايط را از هر زمان ديگر برای افزايش نقش و توان خود مساعدتر می بيند.

چنين وضعيتی، در عين حال می تواند دارای پيامدهای گسترده سياسی باشد و در شرايط حساس و تعيين کننده نتايج خود را آشکار کند.

در نزديک به دو دهه اول حيات جمهوری اسلامی، با استناد به سخنان آيت الله خمينی تلاش می شد از حضور مستقيم و پررنگ نظاميان در سياست جلوگيری شود.

با اين حال، به نظر می رسد که در يک دهه گذشته و به ويژه در دوران رياست جمهوری محمد خاتمی، سپاه پاسداران با تکيه بر اين اصل که سپاه نهادی محافظ انقلاب و آرمان های آن است و خود را موظف به جلوگيری از انحراف از اين آرمان ها و شعارها می داند، عملا به بازيگری تاثير گذار در پهنه سياست جمهوری اسلامی بدل شد.

نامه شديد اللحن و هشدار دهنده شماری از فرماندهان سپاه به محمد خاتمی، اقدام به بازداشت فعالان سياسی و موضع گيری های صريح در ميانه منازعات جناحی، نمودهايی از رويکرد نظاميان برای تاثير گذاری بر فرآيندهای سياسی در کشور بوده است.

از چنين منظری، حضور پر رنگ نمايندگانی در مجلس هفتم با سابقه حضور در سپاه و ديگر نهادهای نظامی، انتظامی و امنيتی و تاکيد بر نقش نيروهای سازمان يافته در روند برگزاری نهمين دوره انتخابات رياست جمهوری می تواند از طليعه های شدت گرفتن فرآيند تاثيرگذاری و تعيين کنندگی نقش سپاه به عنوان نهادی نظامی در عرصه سياست در جمهوری اسلامی باشد.